Zegarki mechaniczne to najprawdziwsza klasyka zegarmistrzowskiej sztuki. Za ich wynalazcę uznaje się Petera Henleina, który w 1504 roku umieścił mechanizm ze sprężyną napędową w niewielkim pudełku. Tego typu czasomierze były niezastąpione aż do połowy XX wieku, a współcześnie nadal wzbudzają zachwyt miłośników zegarmistrzostwa. Połączenie setek maluteńkich części w taki sposób, by równomiernie odmierzały czas, rzeczywiście niesie w sobie coś niemal romantycznego. W przeciwieństwie jednak do kwarcowych modeli, wymagają one nieco więcej uwagi ze strony użytkownika.
Jak prawidłowo zadbać o zegarki mechaniczne?
Tradycyjny mechanizm bez komplikacji, składa się przeciętnie z ok. 70 części. Większość z nich jest przy tym ruchoma, a to oznacza, że mamy tu do czynienia z dość złożonym mechanicznym urządzeniem. Zegarki cenimy przede wszystkim za dokładność, która może zostać zaburzona przez najmniejszy z wielu elementów - właśnie dlatego troska o zegarek mechaniczny jest tak istotna. Określenie czasomierza mianem mechanicznego urządzenia okazuje się doskonale trafione także z innych względów. Zegarki mechaniczne przypominają bowiem samochody, których części potrzebują do pracy odpowiedniego smarowania. Nie bez znaczenia są też warunki zewnętrzne. Olbrzymie znaczenie dla precyzji mechanizmu może mieć temperatura, a w szczególności jej nagłe skoki. Niemniej niebezpieczna dla mechanizmu jest również woda i pył, przed którymi nawet wysoka wodoszczelność nie chroni nas w sposób absolutny. Choć producenci starają się o coraz lepsze zabezpieczanie zegarków, do długotrwałej pracy trzeba postępować z nimi tak jak z samochodami. Zegarek mechaniczny od czasu do czasu trzeba po prostu zabrać na serwis.
Zabierz zegarek do zegarmistrza
Niezależnie od tego jakie parametry cechują twój zegarek mechaniczny i co obiecuje na papierze jego producent – najlepiej, jeśli co pewien okres zabierzesz go do zegarmistrza. Przyjrzenie się rzeczywistemu stanowi mechanizmu od środka, pozwoli dostrzec problemy przed ich wystąpieniem, a także zabezpieczyć go na kolejne lata. Jeśli chodzi o rekomendacje specjalistów są one różne i często zalecają wizyty u zegarmistrza nawet co dwa lata. Z pewnością nie ma jednak sporów o krańcową granicę częstotliwości oddawania czasomierza na przegląd, który powinien mieć miejsce nie rzadziej niż co 5 lat. Podyktowane jest to dość prostym faktem – zegarki mechaniczne potrzebują do pracy smaru, którego właściwości zanikają właśnie po upływie tego okresu.
Zadbaj o smarowanie
Nawet najdroższy zegarek mechaniczny, tak samo jak każde inne mechaniczne urządzenie, musi korzystać z pomocy smarów. To dzięki smarowaniu elementy mechanizmu mogą poruszać się bez tarć, zaburzających ich płynność oraz fizyczną strukturę. Do wyboru mamy tu dwa podstawowe typy smarów - mineralne oraz syntetyczne. Wśród zegarmistrzów znacznie bardziej popularne są współcześnie "syntetyki”, ale niezależnie od tego, każdy smar po pewnym czasie traci swoje właściwości. Jego wymiana powinna być zatem rutynową czynnością, wykonywaną co 5 lat użytkowania. Wymiana przeprowadzona musi być przez zegarmistrza, który przy okazji fizycznie skontroluje stan części mechanizmu.
Regularnie nakręcaj zegarek
Zegarki mechaniczne nie zostały zaprojektowane jako gadżeciarskie ozdoby, ale jako funkcjonalne narzędzia stworzone do ciągłej pracy. Wbrew pozorom unikanie pracy mechanizmu nie musi przekładać się na przedłużenie żywotności, a przy zbyt długich przerwach może okazać się dla niego zabójcze! Zastygnięte w bezruchu elementy w nierównomierny sposób będą pokrywać się mikro pyłkami, które w skrajnych przypadkach mogą wręcz zablokować mechanizm. Jeśli masz zegarek automatyczny, który nakręca mechanizm samoczynnie przy użyciu wachnika, warto zaopatrzyć się w tzw. rotomat.
Unikaj wstrząsów
Im coś jest bardziej precyzyjnie tym więcej czynników może wpływać na zaburzenie tej precyzji. Poruszające się w sposób ciągły elementy i to z wysoką częstotliwością, są po prostu wrażliwe na boczne przeciążenia. Trudno mówić tutaj oczywiście o przeciążeniu pojawiającym się trakcie ruchów ręki. Zegarek mechaniczny może zostać jednak uszkodzony przez upadek, nawet jeśli z zewnątrz nie pojawiły się żadne ślady.
Sprawdzaj wodoszczelność
Zegarki mechaniczne zazwyczaj mają minimum 30m wodoszczelności - nie oznacza to jednak, że możemy nurkować z nim na takiej głębokości. W praktyce odpowiadająca 30m klasa wodoszczelności 3ATM, chroni nasz czasomierz przed zalaniem podczas np. mycia rąk. Należy jednak pamiętać, że uszczelki z czasem również tracą swoje właściwości, dlatego warto by zegarmistrz sprawdził ich stan w trakcie przeglądu. W przypadku zalania lub dostania się wilgoci wywołującej zaparowanie szkła, należy udać się do zegarmistrza. Szczególnie niebezpieczne jest jednak zalanie słoną wodą. W takiej sytuacji należy bezwzględnie dostarczyć zegarek mechaniczny do zegarmistrza i to nie później niż w 24 godziny.
Uważaj na zmiany temperatur
We wnętrzu czasomierza jest wiele elementów, których działanie może być zależne od temperatury pracy. Świetnym przykładem jest włos balansu, ulegający ciągłemu rozprężaniu i naprężaniu. Jak wiadomo temperatura wpływa na właściwości plastyczne metalu, szczególnie tak cienkiego jak sprężynka balansu. Zegarek mechaniczny nie powinien być wystawiany na temperatury poniżej 0°C oraz przekraczające 40°C. Niebezpieczne są przede wszystkim duże skoki w warunkach pracy, dlatego należy unikać zanurzania czasomierza w chłodnej wodzie po długim okresie przebywania na słońcu.