Zegarki ze złota
tel. 753 753 300

Polski ukłon w stronę historii zegarmistrzostwa

06-03-2013

Zegarmistrzostwo przede wszystkim utożsamiane jest ze Szwajcarią, która słynie z produkcji najlepszych zegarków na świecie. W cieniu Szwajcarii pozostają inne europejskie państwa związane z branżą zegarkową na przykład Niemcy i Rosja. Skupiając się na Polsce należy zauważyć, że kraj także zalicza się do wąskiej grupy państw, które wielokrotnie zapisały się na kartach historii zegarmistrzostwa. Polacy założyli przedsiębiorstwo Patek Philippe obecnie znajdujące się na szczycie piramidy prestiżu. Następnie w wieży gdańskiego kościoła pod wezwaniem św. Katarzyny (Aleksandryjskiej) znajduje się Muzeum Zegarów Wieżowych. Jednak w naszym kraju jednym z najbardziej rozsławionych miejsc poświęconych przedmiotom odmierzającym czas jest Państwowe Muzeum imienia Przypkowskich w Jędrzejowie, w którym można zwiedzić imponującą kolekcję zegarów słonecznych.

Muzeum powstało z inicjatywy lekarza Feliksa Przypkowskiego, który wykazywał zamiłowanie do kolekcjonowania przyrządów pomiarowych, dzieł sztuki oraz literatury zachowanej w tematyce historii i astronomii. Muzeum mieści się na Placu Kościuszki w dwóch kamienicach. Pierwsza od 1906 roku jest zamieszkiwana przez rodzinę Przypkowskich. Na budynku znajduje się pochodząca z 1913 roku kopuła obserwatorium astronomicznego a na ścianie neorenesansowe sgraffito pochodzące z 1955 roku. Natomiast w drugiej kamienicy w XVIII wieku mieściła się apteka cystersów. Zbiory były dostępne dla interesantów od 1909 roku. Podczas I i II Wojny Światowej eksponaty były ukryte w obawie, że okupanci postanowią je zarekwirować. Feliks Przypkowski zmarł w 1951 roku pozostawiając cały dobytek swojemu synowi Tadeuszowi, który podzielał pasję ojca do zegarów słonecznych a zatem postanowił kontynuować rodzinną tradycję. W 1962 roku Przypkowscy przekazali całą swoją kolekcję Państwu, jednocześnie zaznaczając, że chcą posiadać realny wpływ na losy muzeum co sprawiło, że funkcję dyrektora zawsze piastuje ktoś z rodziny.

Muzeum posiada bardzo zróżnicowaną strukturę. Znajduje się w nim wiele różnorodnych działów. Najważniejszym z nich jest dział skupiający w sobie zegary słoneczne, ale także zegary wodne, klepsydry, świece zegarowe oraz rzadkie dzieła artystyczne wykonane między XVI a XX wiekiem. Systematycznie powiększająca się kolekcja obecnie obejmuje około 500 zegarów słonecznych oraz astronomicznych przyrządów służących do pomiaru czasu. Państwowe Muzeum imienia Przypkowskich w Jędrzejowie zajmuje zaszczytne trzecie miejsce pod względem wielkości na świecie. Pasjonaci zegarmistrzostwa większe zbiory mogą jedynie obejrzeć w Science Museum w Oxfordzie i Planetarium w Chicago. Najważniejszymi eksponatami w muzeum są: zegar słoneczny wyposażony w armatkę strzelającą w samo południe, który został wykonany w Paryżu dla króla Stanisława Leszczyńskiego oraz zegar słoneczny skonstruowany przez Erazma Habermela w XVI wieku. Wśród zwiedzających zachwyt wzbudza także XVII–wieczna klepsydra wodna z majoliki, czyli rodzaju ceramiki pokrytej specjalną ołowiowo-cynową masą o różnorodnej kolorystyce. Kolekcje dopełniają zegary mechaniczne wśród których znajduje się pochodzący z 1654 roku czasomierz wahadłowy pierwotnie należący do króla Jana Kazimierza. Ciekawostką jest, że w skład muzeum wchodzi także mieszkanie Przypkowskich, którego wnętrza zostały odrestaurowane i wyglądają identycznie jak przed I Wojną Światową. Najciekawiej prezentuje się apartament zachowany w aranżacji modnej w XVIII wieku. Ściany apartamentu zdobią rokokowe kurdybany będące jedynym tego typu zbiorem w Polsce.

Kolejne istotne działy to „Dział grafiki i ekslibrisów” znajdujący swój początek w 1912 roku, w którym najstarsze eksponaty pochodzą z XV wieku. „Dział rzemiosła artystycznego i historyczny” w dużej mierze odnoszący się do pism skierowanych do rodziny Przypkowskich przez ważne osobistości oraz dokumenty świadczące o wydarzeniu z 1915 roku, kiedy w muzeum kwaterował Józef Piłsudzki. Ważnym jest również „Dział gastronomii” skupiający w sobie zastawy i naczynia kuchenne. Ponadto muzeum posiada bibliotekę, w której najważniejszą pozycją jest „De Revolutionibus” autorstwa Mikołaja Kopernika. Dzieło zostało wydane w 1566 roku w Bazylei. Zwiedzający oprócz dzieła wybitnego polskiego astronoma może zapoznać się z „Liber Chronicarum” wydanym w Norymberdze w 1493 roku oraz z pierwszym wydaniem „O architekturze ksiąg dziesięć” Witruwiusza pochodzącym z 1548 roku. Wiele zainteresowań wzbudza też zgromadzona literatura, która kiedyś wchodziła w skład zbiorów króla Zygmunta Augusta.

Obecnie funkcję kierowniczą pełni Piotr Przypkowski. W ostatnich latach Państwowe Muzeum imienia Przypkowskich w Jędrzejowie postawiło na innowacyjne rozwiązania dzięki, którym z eksponatami znajdującymi się w muzeum można się zapoznać nie wychodząc z domu. Każdy interesant za pośrednictwem strony internetowej ma możliwość zakupu książki „Katalog zegarów słonecznych” pod redakcją Rafała Zaczkowskiego. Pozycja z pewnością warta uwagi jednak nic nie zastąpi osobistej wizyty w Jędrzejowie i zobaczenia imponujących zbiorów na własne oczy.